Materiały potrzebne do 2 kolosa cz.4 XIX wiek

syndrom

XIX wiek

Malarstwo

Mimo, iż nadawano różne nazwy kolejnym nurtom w malarstwie XIX wieku, większość twórczości artystycznej można odbierać jako manifest niezależności i swobody poszukiwań. Nawet jeśli malarze odwołują się do rozmaitych wzorców, to przekształcają je na swój własny sposób, operują intensywnie tradycyjnymi symbolami, ale i tworzą własne, nie stronią też od prywatnych wizji. W tym okresie najważniejsza jest własna swobodna ekspresja.
Pierwszym prądem w kulturze i sztuce, który postawił na indywidualność artystyczną był romantyzm. W ramach tego kierunku tworzyło wielu wybitnie zindywidualizowanych artystów, mocno różniących się od siebie. Jedną z takich postaci jest Hiszpan, Francisco Goya y Lucientes (1746-1828). Ten artysta dworski, w pierwszym okresie swojej twórczości był portrecistą elit rządzących krajem i projektantem ozdobnych tkanin. Jednakże był także człowiekiem silnie zaangażowanym politycznie i kiedy zobaczył, że w kraju nie ma miejsca na reformy, a okupująca kraj armia napoleońska i powstańcy walczący o niepodległość stają się coraz bardziej agresywni i okrutni, zaczął tworzyć dzieła coraz bardziej ekspresyjne i mroczne. Takim przykładem jest choćby cykl Okrucieństwa wojny. Natomiast hołdem dla walczących o wolność kraju był obraz Rozstrzelanie powstańców madryckich. Jest to dzieło wybitnie nowatorskie, ponieważ artysta podjął tutaj temat współczesny i przedstawił go w szkicowym stylu. Całość ma jednakże spójną kompozycję, która przemawia do widzów i ma wydźwięk ponadczasowy. Artysta ustawił tak Francuzów, by nie można było zobaczyć ich twarzy, co sprawia, że stają się częścią upiornej machiny wojennej, której celem jest niszczenie i śmierć. Naprzeciw nich, pośród trupów rozstrzelanych stoją powstańcy prezentujący różne postawy wobec śmierci: przerażenie, rezygnację, rozpacz, modlitewne skupienie, odwagę. Młodzieniec w białej koszuli stanowi jaskrawą plamę pośród mrocznego krajobrazu. Klęczy w geście ukrzyżowanego Chrystusa, co jest czytelnym znakiem buntu wobec represji.
W Anglii niezwykłą postacią był Joseph Mallord William Turner (1775-1851), autor znakomitych pejzaży, w których dominują niezwykłe efekty światła, mgły, rozmycia przedmiotów. To nadaje im charakter abstrakcyjnych wizji, odrealnienia, choć porusza tematykę współczesną. Charakterystycznym obrazem jest choćby Pożar parlamentu londyńskiego.
Natomiast największym malarzem niemieckiego romantyzmu okazał się Caspar David Friedrich (1774-1840), twórca pejzaży o symbolicznym przesłaniu. Obrazy Friedricha są nastrojowe, kontemplacyjne, ale i drobiazgowo i dokładnie opracowane. Artysta chętnie korzystał z kontrastów ogromnych, gładkich płaszczyzn spokojnego morza czy rozświetlonego blaskiem słońca bezchmurnego nieba. Najczęściej malował morze, góry, melancholijnych spacerowiczów, potęgę i piękno natury. Przykładem jest Wrak statku „Nadzieja”. Na obrazie tym okazuje się, że dzieło człowieka jest niczym wobec potęgi natury.
Francuski romantyzm miał swych dwóch wybitnych przedstawicieli: Theodore Gericault (1791-1824) i Eugene’a Delacroix (1798-1863). Pierwszy z nich tworzył obrazy batalistyczne, konne, ale największą sławę zyskał obraz Tratwa Meduzy. Było to nawiązanie do autentycznej tragedii rozbitków statku „Meduza”. Na obrazie artysta przedstawił studium zachowań ludzkich w sytuacji ekstremalnej. Patos, monumentalizm i dramatyzm potęguje kompozycja po przekątnej i monochromatyczna kompozycja.
Delacroix, erudyta, malował obrazy o tematycje religijnej, historycznej, mitologicznej i orientalnej. Nie stronił też od komentarzy politycznych, czego świetnym przykładem jest Wolność wiodąca lud na barykady. Chętnie przedstawiał dramaty i ludzi targanych namiętnościami. Był rewelacyjnym kolorystą, co potwierdzają choćby obraz Polowanie na lwa.
W połowie stulecia w malarstwie francuskim pojawił się prąd realistyczny, którego czołową postacią był Gustave Courbet (1819-77). Hasło realizmu podniesiono do rangi centralnego elementu programu tego nurtu. Chętnie przedstawiano ludzi pracy, stosując prostą i ascetyczną kompozycję i kolorystykę. Widać to na sztandarowym obrazie Courbeta Kamieniarze. Wielkie, szerokie na 20 m płótno pokazuje robotników układających drogę. To sprawia, że temat sam w sobie jest szokujący dla widzów. Dodatkowo malarz przedstawił pracujących bez patosu, podkreślając ich zwyczajność, celowo pozbawiając osobowości nie pokazując twarzy. Wszystko na obrazie jest dodatkowo szarawe, przykurzone, bure.
Nurt realizmu, który zatriumfował dzięki Courbetowi w całej Europie został wyparty przez impresjonizm. Prekurskorem tego nurtu był Edouard Manet (1832-83), wielbiciel mistrzów weneckich i hiszpańskich. Choć wielokrotnie próbował zyskać poklask na oficjalnych salonach, jego prace były wyśmiewane, budziły zgorszenie i oburzenie współczesnych. Tak było choćby z dziełem Olimpia. Choć dzieło nawiązuje do tradycji malowania kobiecych aktów, to jednak szokuje przedstawieniem współczesnej paryskiej kurtyzany. W dodatku narzekano nie tylko na tematykę obrazu, ale i kolorystykę oraz styl malowania płaską i szeroką plamą barwną. Na obrazie modelka jest pozbawiona emocji, erotyzmu, prowokacji, jest chłodna i obojętna. Manet był świetnym obserwatorem, który jednakże nie moralizował i nie opowiadał historii. Skandal wywołał też inny obraz Maneta – Śniadanie na trawie. I tym razem tradycyjny temat zestawiony z realistycznymi elementami wywołał szok, tym bardziej, że nie znajdujemy uzasadnienia dla braku powiązania między postaciami i umieszczenia w centralnym nagiej kobiety.
W 1874 r. w atelier fotografa Nadara odbyła się wystawa – pierwsze wystąpienie impresjonistów. Nazwa była pogardliwym określeniem wziętym od tytułu jednej z prezentowanych prac Moneta (1840-1926): Impresja. Wschód słońca. Dzieło to nawiązywało do obrazów Turnera, ale przede wszystkim dla artysty ważne było uchwycenie przelotnego wrażenia, nastrój chwili. Przedmioty dostosowują się do tonacji barwnej obrazu, zależnej od oświetlenia i subiektywnego spojrzenia artysty.
Monet był niewątpliwie najbardziej konsekwentnym przedstawicielem nurty impresjonistycznego. Choć jego obrazy miały przemyślaną kompozycję, nieustannie centralną rolę grają analizy światła i koloru oraz ich wzajemnego oddziaływania na siebie. Inni artyści impresjonistycznego kierunkiu koncentrowali się na podobnych problemach. Warto tu wspomnieć choćby o ulubionej tematyce – pejzażu- w wykonaniu Camille Pissarro (1831-1903) i Alfred Sisley (1839-99). Artyści ci swoje prace tworzyli bezpośrednio na wolnym powietrzu. Ich dzieła przesycone były światłem, przez co kolory były jasne.
Mniej związany z doktryną kierunku był Edgar Degas (1834-1917), który uwielbiał malować postaci osadzone w przesyconym światłem lamp wnętrzu. Był świetnym obserwatorem, doskonałym psychologiem, chętnie korzystającym z udziwnień kompozycyjnych. Świetnym tego typu przykładem są obrazy takie jak Primabalerina czy Próba baletu. Widać tutaj przede wszystkim wpływy grafiki japońskiej, kontrasty pustych płaszczyzn i partii obrazu zapełnionych szczegółami.
Innym twórcą był Auguste Renoire (1841-1919), rewelacyjny kolorysta zafascynowany dziełami Rubensa i mistrzów wenwckich. W jego pracach, np. Bal w Moulin de la Galette widać impresjonistyczną grę świateł i jasną paletę barwną.
Ostatnia wystawa impresjonistów odbyła się w 1886 roku i od tego czasu na ogół poszukiwali innych dróg malarskich.
Choć wzorowana na impresjonizmie, ale jednak inny charakter miała twórczość Paula Cezanne’a (1839-1906). Dla niego najważniejsza był forma obiektów, sprowadzona do masywnych brył podkreślonych ostrą plamą barwną. Chętnie upraszczał kształty, starał się zawierać w jednym dziele różne punkty widzenia. Była to zapowiedź kubizmu. Widać to np. w pejzażach – Góra św. Wiktorii.
Koniec stulecia przyniósł gwałtowny rozwój malarstwa symbolistycznego, które rozwijało się w ścisłym związku z literaturą. Symbolizm to sprzeciw wobec realizmu, impresjonizmu, traktowanie malarstwa jako nośnika treści duchowych. Artyści starali się obrazować idee i wyrażać uczucia, czyniąc to w różnych typach twórczości. Dzieła tego nurtu to operowanie indywidualnym symbolem, tajemniczością, inspiracja ze sztuki średniowiecznej, włoskiej XV wieku czy japońskiej.
Jeden z najważniejszych symbolistów to Paul Gauguin (1848-1903), który inspirowal się folklorem i kolorytem miejsc w których przebywał. Używał intensywnych, czystych barw, grubego konturu i dużych płaszczyzn. Elementy te widać choćby w dziele Wizja po kazaniu.
Innym typem malarstwa symbolistycznego jest twórczość Vincenta van Gogha (1853-90), odznaczająca się niezwykłą siłą ekspresji, dramatyzmem i wymową symbolistyczną. Był wierny swojej wizji artystycznej choć życie nie szczędziło mu trudności i przeciwieństw. Może dzięki temu stał się tak cenionym artystą XX wieku.

	Forum Forum AFA & PHO-BOS Strona Główna :: Historia sztuki	Wszystkie czasy w strefie EET (Europa)
Strona 1 z 1