syndrom
Administrator
Dołączył: 16 Paź 2006
Posty: 271
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Puławy
|
 Wysłany: Pią 11:01, 08 Cze 2007 Temat postu: Materiały potrzebne do 2 kolosa z hist sztuki :) cz.1 RENESA |
|
|
Renesans
Architektura
Sztandarowym dziełem, symbolem rodzącego się nowego stylu, była kopuła katedry florenckiej katedry Santa Maria del Fiore, zaprojektowana przez Filippo Brunelleschiego (1377-1446). Był to świetny architekt, badacz zabytków antycznych, znawca sztuki rzymskiej. Wygrał on konkurs na przesklepienie ogromnej przestrzeni na przecięciu naw katedry i wzniósł, dzięki nadwieszonym rusztowaniom ogromną kopułę. Przy pracy korzystał z technicznych osiągnięć gotyku, ale nadał nowemu dziełu nowy, nawiązujący do tradycji antycznych kształt.
Inne dzieła Brunelleschiego zdradzają wykorzystanie klasycznych elementów architektonicznych, traktując ozdobne korynckie kolumny czy pilastry i belkowania jako elementy dekoracyjne, pozbawione konstrukcyjnego znaczenia. Jego wdzięczne, lekkie budowle sprawiają niezwykle harmonijne wrażenie dzięki znakomitym proporcjom, przejrzystym podziałom i oszczędnej, eleganckiej dekoracji. U Brunelleschiego występuje subtelna równowaga elementów horyzontalnych i wertykalnych. Tego najlepszym przykładem jest Kaplica Pazzich przy florenckim kościele Świętego Krzyża.
Artyści renesansowi starali się łączyć rozmaite umiejątności. I tak Leone Battista Alberti (1404-72), był nie tylko architektem i teoretykiem sztuki, ale i muzykiem, malarzem, rzeźbiarzem. Jego działalność jest przykładem odrodzenia teorii architektury, jakie nastąpiło w XV wieku. Był to okres ponownej publikacji i studiów nad traktatem Witruwiusza z I wieku p.n.e. Jego dzieło O architekturze ma 10 tomów traktujących wszechstronnie o architekturze i budownictwie. Alberti studiował proporcje budowli antycznych, przy czym formułował własne zasady teoretyczne. Był twórcą licznych projektów kościołów o monumentalnych proporcjach, klasycznych podziałach, wzorowanych na budowlach antycznych. Jednakże jego największym osiągnięciem było wypracowanie modelu dekoracji pałacu miejskiego. Wykorzystał do tego systemy porządków antycznych, co widać choćby w Palazzo Rucellai we Florencji. Czołowe elementy dekoracji to wysadzony mocno gzyms, podziały w porządkach antycznych, boniowania oraz rustyka.
W szczytowej fazie włoskiego renesansu najbardziej prężnym miastem stał się Rzym. Najbardziej wybijał się tu Donato Bramante (1444-1514). Był on autorem projektu jednej z pierwszych przebudów bazyliki św. Piotra. W jego zamysłach miała być to harmonijna budowla na planie krzyża greckiego, przesklepiona kopułą i kilkoma mniejszymi kopułkami. W tej budowli po raz pierwszy wykorzystano plan koła jako podstawę dla budowli sakralnej.
Był to okres, kiedy chętnie wznoszono budowle na planie centralnym, co było symbolicznym ucieleśnieniem doskonałości.
Zainteresowania architekturą łączył z malarskimi i rzeźbiarskimi wielki artysta – Michał Anioł, który przejął po Bramantem zwierzchnictwo nad przebudową bazyliki św. Piotra. Nie wprowadził jednak zasadniczych zmian do projektu poprzednika. Doprowadził do monumentalizmu i potęgi bazyliki, akcentując centralną część i przesklepiając opartą na czterech filarach potężną kopułą. Jego projekt zaważył na wyglądzie wschodniej części bazyliki.
Innym ważnym ośrodkiem twórczym była Wenecja. Największą indywidualnością tego miasta był Andrea Palladio (1508-80), działający też w Vicenzy. Palladio, autor traktatu Cztery księgi o architekturze najlepiej wyraził swoją teorię w budowli Villa Rotonda w Vicenzy.
Nowy styl rozprzestrzeniał się poza Włochy dzięki podróżującym artystom, a także wynalazkowi druku. To włochom Europa zawdzięczała ornament arabeskowy i groteskowy, których główną częścią składową była wić roślinna. Z renesansowych Niemiec pochodził ornament okuciowy.
Poza Włochami wybitnymi ośrodkami renesansu były też Holandia i Belgia.
Rzeźba
Sztuka rzeźbiarska w renesansowych Włoszech w sposób najbardziej ścisły i pełny odwoływala się do wzorów antycznych. Rzeźbiarze mogli bezpośrednio studiować rzymskie – antyczne wzory, nie musieli też dopasowywać dawnych form do nowych zadań. Najważniejsza zmiana wynikała z oderwania rzeźby od architektonicznego tła i zamiana jej w dzieło wolno stojące, nadające się do oglądania ze wszystkich stron. Powrócono do zarzuconych w średniowieczu typów przedstawień, takich jak popiersie portretowe, posąg konny, akt męski.
Twórcą, który zrewolucjonizował rzeźbę był przyjaciel Brunelleschiego, Donatello (1386-1466). Już jego wczesne dzieła takie jak Posąg św. Jerzego, czy Gattamelata ukazują wyrażny powrót do wzorów antycznych, pokazanie indywidualnego charakteru postaci, świetne oddanie cech zewnętrznych i wewnętrznych portretowanych.
Nieco inne podejście do rzeźby prezentował Lorenzo Ghiberti (1387-1455). Wygral on konkurs na wykonanie wrót z brązu, przeznaczonych do florenckiej katedry. Stworzył dzieło pełne elegancji i wdzięku, lecz mniej nowatorskie niż praca jego konkurenta Brunelleschiego. Ghiberti górował jednak nad innymi klarownością kompozycji i elegancją. Największym dziełem tego artysty były jednak trzecie drzwi do baptysterium florenckiej katedry. Pojawia się tu obramienie ornamentacyjne, klarowny podział na płyciny, które układają się w historię ze Starego Testamentu. Nowością było umieszczenie scen na tle architektury w róźnych skrótach perspektywicznych oraz zróżnicowanie wypukłości reliefu.
Ewolucję rzeżby włoskiej w drugiej połowie XV wieku obrazuje konny posąg kondotiera Colleoniego, dzieło Andrei del Verrocchio (1435-8 . Kiedy u Donatella posąg konny to wrażenie dostojeństwa i spokoju, to u tego artysty widać wyraźną charakterystykę temperamentnego żołnierza.
Najwybitniejszym rzeźbiarzem dojrzałego renesansu był jednak Michał Anioł. Jego dzieła niosły ze sobą ogromny ładunek dramatyzmu, podkreślany przez czytelnną i przemyślaną kompozycję. Oszczędne gesty i tragizm i rozpacz – oto cechy dzieł rzeźbiarza. Wyraźnie widać to w Piecie czy Dawidzie. Patos i dynamizm czynią z Michała Anioła poprzednikiem artystów baroku.
Malarstwo
Protoplastą malarstwa renesansowego, twórcą którego indywidualność odmieniła oblicze sztuki europejskiej był żyjący na przełomie XIII i XIV wieku Giotto di Bondone (1267-1337). Artysta ten działał w wielu miastach włoskich, tworząc cykle fresków o tematyce religijnej. Najbardziej znanym dziełem Giotta są freski w kaplicy Scrovegnich w Padwie. Nowością było przedstawianie postaci na tle architektury i krajobrazu, ludzie byli przedstawieni w naturalnych pozach, o twarzach wyrażających prawdziwe emocje. Sceny często cechuje dramatyzm.
Zasadniczy przełom w sztuce dokonał się na początku XV wieku, kiedy to wprowadzono zasadę perspektywy linearnej – przedstawienia trójwymiarowych przedmiotów na dwuwymiarowej powierzchni obrazu za pomocą zasad geometrii. Możliwości kryjące się w nowym sposobie malowania wykorzystał świetnie Masaccio (1401-2 we fresu Trójca święta z kościoła Santa Maria Novella we Florencji. Dzięki perspektywie malarz stworzył doskonałe wrażenie iluzji, a zarazem nowy typ przedstawienia Trójcy św. – Bóg Ojciec trzymający krzyż z cierpiącym synem.
Perspektywę wykorzystywali też inni twórcy renesansowi, jak np. Paolo Uccello (1397-1475), co najlepiej obrazuje jego dzieło, Bitwa pod San Romano, Piero della Francesca (1420-1492), który kształcił się we Florencji, ale działał na terenie całych Włoch. Artysta ten chętnie korzystał z kontrastów światłocienia, świetlistych barw, klarownej kompozycji opartej na perspektywie, symetrii. Do historii przeszły jego dzieła takie jak: Biczowanie, Sen Konstantyna.
Florencka szkoła malarstwa to też dwie indywidualności malarskie – Sandro Botticelli (1445-1510) oraz Fra Angelico (1387-1455). Angelico był autorem niezwykle wdzięcznych przedstawień religijnych. W licznych scenach zwiastowania umieszczał, w wykreślonym zgodnie z zasadami perspektywy surowym wnętrzu, pełne nieziemskiego wdzięku, subtelne i wiotkie postaci Marii i Anioła. Botticelli, sponsorowany przez Wawrzyńca Wspaniałego z rodu Medyceuszy, chętnie sięgał po tematykę mitologiczną. Jego dzieła takie jak Wiosna, Wenus i Mars, Narodziny Wenus były skomplikowanymi rebusami, pokazującymi idee filozofów renesansowych.
Andrea Mantegna (1431-1506) należał do nieco młodszego pokolenia malarzy, działał w Padwie, Mantui i Rzymie. Był wielkim miłośnikiem antyku, stąd w swoich obrazach chętnie umieszczał elementy z tej epoki. Mimo pasji do antyku potrafił stworzyć też dzieła zaskakująco proste, a także dramatyczne. Do takich prac nawiązuje Martwy Chrystus o śmiałym skrócie perspektywicznym. Mantegna był też autorem wspaniałych fresków na ścianach sypialni książęcej w Mantui, tzw. Camera degli Sposi. To dzieło Mantegni zapoczątkowało w Europie nurt malarstwa iluzjonistycznego, czyli monumentalnego malarstwa ściennego, dającego idalne złudzenie przestrzeni.
Osobnym zjawiskiem w malarstwie renesansowym była sztuka Wenecji, na którą w XV wieku i na początku XVI wieku ogromny wpływ wywarła rodzina Bellinich. Obrazy Wenecjan wyróżniało mistrzostwo w operowaniu bogatą paletą nasyconych barw i grą świateł. W tych dziełach uderza obecność starannie dobranej tonacji barwnej, której podporzadkowane są kolejne elementy dziela.
Tymczasem w Niemczech i Niderlandach niechętnie zrzucano reguły stylu gotyckiego, przeważnie dokonując niewielkich zmian celem bardziej wiarygodnego przedstawienia przedmiotów i postaci. Ważną innowacją techniczną było zastąpienie farby temperowej olejną, co sprawiło, że malarze mogli kłaść farbę cienkimi, przepuszczającami światło warstwami o różnych barwach, co ułatwiało ukazywanie w obrazie faktury rozmaitych materiałów. Na północy Europy takiego przełomu dokonali dwaj bracia Huber i Jan van Eyck, których wspólnym dziełem jest ponoć Ołtarz Baranka Mistycznego z katedry św. Bawona w Gandawie. Samodzielnym dziełem Jana jest natomiast wielkie dzieło – Zaślubiny Arnolfinich. Madonna z kanclerzem Rolin inne dzieło van Eycka przedstawia sobą ciekawy zabieg: oto w prześwicie widać rozległy krajobraz, skonstruowany z zasadami perspektywy barwnej, zwanej też powietrzną, czyli zjawiska wykorzystywanego w malarstwie, gdzie przedmioty w miarę oddalania się od obserwatora stają się coraz bardziej niewyraźne i zmianiają kolor na chłodny zbliżający się do błękitu. Również i ten sposób rozróżniania w obrazie planów bliskich i dalekich jest wynalazkiem malarzy północy, których perspektywa geometryczna nie fascynowała tak dalece jak włoskich kolegów. W dojrzałym renesansie artyści ostatecznie połączyli obie te techniki.
W początkach XVI wieku stolicą włoskiej kultury stał się papieski Rzym. W tym mieście działała trójka artystów, uważanych po dziś dzień za największych mistrzów renesansów. Najstarszy z nich, Leonardo da Vinci, choć zajmował się i rzeźbą i architekturą, przede wszystkim był malarzem. Wszechstronność zainteresowań sprawiła, że tak naprawd wielu dzieł nie ukończył, a którymi zajmował się tylko po to by rozwiązać konkretny problem techniczny lub kompozycyjny. Do realizacji każdego z nich przygotowywał się niezwykle starannie, wykonując setki szkiców, analizując szczegóły anatomiczne, ruch i mimikę człowieka, a także zjawiska przyrody i elementy krajobrazu. Leonardo wprowadził też nowość modelując postacie subtelnymi niuansami światła i cienia, co dało początek techniki sfumato. Dwa najsłynniejsze dzieła obrazujące te dokonania to Ostatnia wieczerza i Gioconda – Mona Lisa. Leonardo całe życie zbierał materiały do traktatu o malarstwie, który został wydany pośmiertnie na podstawie notatek.
Odmienną indywidualnością był Michał Anioł, rewelacyjny malarz, rzeźbiarz i architekt. Jego główne dzieło malarskie to wykonane z rozmachem freski w kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Artysta pracował w dwóch etapach: w latach 1508-12 ozdobił sklepienie malowidłami przedstawiającymi stworzenie świata, dzieje pierwszych rodziców do wygnania z raju i historię Noego. Na sklepieniu znajdują się też wizerunki starotestamentowych proroków i greckich sybilli. Niemal ćwierć wieku po wykonaniu tych fresków artysta powróćił do Kaplicy Sykstyńskiej, by na ścianie namalować Sąd Ostateczny.
Najmłodszy z trójki wielkich mistrzów, Rafael Santi (1483-1520), wyrastał w cieniu sławnych kolegów. Miał jednak wspaniały charakter, dzięki którym zyskał sobie wielu możnych przyjaciół i mecenasów. Był to mistrz starannej i wyważonej kompozycji, na swoich obrazach często wpisywał postacie w kształt koła lub trójkąta. Gesty Madonn Rafaela są naturalne i pełne wdzięku, a miękko modelowane światłocieniem twarze stanowią wzór ponadczasowego piękna.
Madonna della Sedia stanowi świetny przykład tonda, czyli obrazu okrągłego, co było dla ówczesnych malarzy wielkim wyzwaniem: z jednej strony koło uznawano za formę doskonałą, z drugiej zaś ukazanie postaci tak, by w naturalny sposób mieściły się w tondzie, napotykało na ogromne trudności kompozycyjne. Rafaelowi udało się przezwyciężyć te przeszkody, a przy tym stworzyć wizerunek Madonny pełen małżeńskiej czułości. Jednakże największą sławę przyniosły artyście freski w apartamentach papieskich (stanzach) w pałacu watykańskim. Najsłynniejsza stanza to Szkoła ateńska, która stanowi pochwałę czasów współczesnych artyście, które miały być okresem odrodzenia najlepszych tradycji antycznych. Pod postaciami filozofów starożytnych umieścił więc współczesnych mu artystów. Całość była ujęta w ramy architektoniczne. Jego dziełem są też świetne portrety Baltazara Castiglione, Leona X.
W schyłkowym okresie renesansu na pierwszy plan wyłania się Wenecja z Giorgionem i Tintorettem na czele. Tymczasem po drugiej stronie Alp największą indywidualnością był świetny malarz i grafik – Albrecht Dürer (1471-1528). Ten artysta świetnie połączył techniki graficzne miedziorytu i drzeworytu, a w nich tradycje włoskie i niemieckie. Widać suchość gotyku i dojrzałość renesansu w takich dziełach jak Apokalipsa, Melancholia. Prace jego były perfekcyjnie opracowane, a zarazem pełne symbolów i alegorii jak w całym renesansie.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
